Lęku doświadczają wszyscy ludzie. Istotnym źródłem lęku jest własny niepokój i specyficzny rodzaj obaw związanych z poczuciem bezsilności, które pojawiają się, gdy człowiek ocenia swoje możliwości i napotyka deficyt. Lęk jest stanem emocjonalnym, który może zarażać innych. Psychologia, która lękiem zajmuje się od wielu wieków, najczęściej spotyka się ze śladami i skutkami traumatycznych doświadczeń. A te utrwalone ślady – zwłaszcza pochodzące z wczesnych okresów życia – bardzo często są źródłem lęku, który doskwiera ludziom przez wiele lat, czasem przez resztę życia. Lęk i strach u zawodnika będzie więc czymś bardzo podobnym co trzeba będzie przepracować. Dzięki temu będzie można zwiększyć swoje osiągnięcia i komfort życia.
Lęk i strach – czym się od siebie różnią
Aby przybliżyć zagadnienie lęku i jego działanie na samopoczucie sportowca konieczne jest odróżnienie pojęć lęku i strachu. Jakie są więc różnice tego często mylonego stanu? Strach jest to stan, który występuje w sytuacji realnego zagrożenia. Należy on do podstawowych cech pierwotnych, które występują nie tylko u ludzi a także u zwierząt. Wiąże się on z instynktem przetrwania. Tak jak u naszych dalekich przodków wiązał się on silnie z instynktem przetrwania, wywoływał on decyzję „walcz lub uciekaj”. Instynkt przetrwania, decyzja „Walcz lub uciekaj” uwidaczniał się w wielu procesach zachodzących w organizmie. Takimi stanami są np. szybsze bicie serca, podwyższone ciśnienie krwi, pocenie się, silne napięcie mięśni. Skupienie na tym konkretnym zagrożeniu oraz odwrócenie uwagi od konkretnych czynności wpływa negatywnie na występ sportowca.
Strach u sportowca
Strach już od pradawnych czasów działał w takiej formie, aby ostrzegać a także chronić człowieka przed zagrożeniem. W przypadku sportowców strach może mieć wiele aspektów m.in. powstała podczas pojedynku kontuzja, brak taktyki, zaskoczenie bardzo dobrą forma zawodnika z drużyny przeciwnej. W konsekwencji może wiązać się z np. przegraną. Strach jest więc stanem, który występuje w obliczu realnych zagrożeń. Sięgając do prac z zakresu psychoanalizy, możemy rozumieć lęk jako pewien stan zbliżony do oczekiwania niebezpieczeństwa i przygotowania na nie, nawet jeśli jest nieznany. Podążając za Freudem widzimy, że obawa wymaga określonego obiektu, którego człowiek się obawia. Strach natomiast jest w momencie zaskoczenia. Różnica pomiędzy strachem a lękiem będzie polegała na tym, że strach cechuje nieprzygotowanie na zagrożenie. W lęku można się upatrywać czegoś co chroni przed strachem.
Lęk u sportowca
Lęk w przypadku zawodników sportowych może wiązać się z pewną uogólnioną obawą. Stanem który w przeciwieństwie do strachu może paraliżować sportowca i odsuwać go od podjęcia konfrontacji z celem. Odczuwane obawy mogą zabierać mu siłę, która jest bardzo potrzebna w trakcie walki. Lęk jest subiektywnym odczuciem niepokoju, który nie zawsze może być w pełni świadomy przez sportowca. Pojawia się u niego dyskomfort psychofizyczny przekładany na informacje „unikaj”, „zrezygnuj”, ”boję się że przegram”, który może mieć odwzorowanie w przestrzeni opisanej w artykule dotyczącym stanu przedstartowego oraz jego wpływ na predyspozycje zawodnika
To co spoczywa w ciemnej stronie umysłu i odpowiada za ewentualne obawy. Regulacja stresorów jest istotnym czynnikiem w kwestii regulowania lęku oraz odczuwania niepokoju. Zastanówmy się więc czym jest strach i lęk na przykładzie bezpieczniejszych jak i mniej bezpiecznych sportów. Kontuzje mogą być tak poważne, że doprowadzają do zakończenia przygody ze sportem a w niektórych przypadkach nawet do śmierci.
Psychiczne objawy lęku u sportowca
- Intensywny strach przed porażką. Kiedy wyobrażasz sobie przegraną, twój umysł może przeskoczyć do najgorszego scenariusza. Możesz się martwić, że zawiedziesz swój zespół lub inni będą się z ciebie śmiać.
- Zakłócona koncentracja. Możesz mieć problemy ze skoncentrowaniem się na grze, zamiast tego pochłoniesz się tym, jak inni reagują na twoje wyniki.
- Nadmierne myślenie. Możesz chwilowo „zapomnieć”, jak wykonywać czynności, które robiłeś automatycznie, takie jak machanie kijem baseballowym lub łapanie piłki.
- Zmniejszona pewność siebie. Możesz zacząć wątpić w swoje umiejętności i zastanawiać się, czy naprawdę możesz wygrać.
Element oceny wpływający na sportowca
Lęk jest często związany z każdym rodzajem działania, szczególnie gdy występuje element oceniający ( Hope i Heimberg 1988; Bögels i Lamers 2002 )
Podając za D. L. Rowland Jacques van Lankveld na podstawie przeprowadzonych badań w Sport, and Stage: Identifying Common Ground którzy podkreślają że uprawianie sportu jest co prawda dobrowolne ale stres zawodników dotyczy ok 30–60% sportowców. Według tych badań wiele osób doświadczających lęku przed występami może po prostu zrezygnować z udziału w zawodach. Doświadczanie stresu i lęku może mieć także wpływ na wyniki sportowe.
